पिठोरी अमावस्या, जी श्रावण अमावास्येला साजरी केली जाते, विशेषतः त्या स्त्रियांद्वारे केली जाते ज्यांची मुले जगत नाहीत. या व्रतात चौसष्ट योगिनी या देवता मानल्या जातात. व्रताच्या दिवशी उपोषण करण्याची पद्धत आहे, आणि सायंकाळी स्नान करून विशेष पूजा केली जाते, ज्यामध्ये कलश आणि मूर्तींची स्थापना केली जाते. नैवेद्यासाठी पिठाचे पदार्थ, विशेषतः बेदाणे घातलेली भाताची खीर, तयार केली जाते. या व्रताची पौराणिक कथा विदेहा नावाच्या स्त्रीभोवती फिरते, जिने दर श्रावण अमावास्येला मुले जन्माला घालून लगेच त्यांना गमावले. देवांच्या आशीर्वादाने तिला दीर्घायुषी मुले मिळाली. त्यामुळे पिठोरी अमावस्या संतति रक्षणासाठी आणि स्त्रीच्या सामर्थ्याची जाणीव देणारी महत्त्वाची आहे. या दिवशी मातृदिन, पोळा आणि मुलाबाळांच्या वंशवृद्धीसाठी पूजा केली जाते. बैलांचे विशेष महत्त्व आहे, त्यांना विश्रांती दिली जाते आणि त्यांची पूजा केली जाते. या प्रसंगावर शेतकऱ्यांनी बैलपोळा साजरा करण्याची परंपरा आहे. या अमावास्या स्त्रीला सौभाग्य, आरोग्य आणि तिच्या मुलांना दीर्घायुष्य देण्याची प्रार्थना केली जाते.
पिठोरी अमावास्या
Vrishali Gotkhindikar द्वारा मराठी पौराणिक कथा
वर्णन
पिठोरी अमावस्या! श्रावण अमावास्येला पिठोरी अमावास्या म्हणतात. ज्यांची मुले जगत नाहीत, अशा स्त्रिया पिठोरीचे व्रत करतात. हे व्रत पूजाप्रधान असून, चौसष्ट योगिनी या त्याच्या देवता आहेत. हे व्रत करताना श्रावण अमावास्येच्या दिवशी दिवसभर उपोषण करावे. सायंकाळी स्नान करून आठ कलश स्थापावे. त्यावर पूर्णपात्रे ठेवून त्यांत ब्राह्मी, माहेश्वरी, इ. शक्तींच्या मूर्ती स्थापाव्या. तांदुळाच्या राशीवर चौसष्ट सुपार्या मांडून त्यावर चौसष्ट योगिनीचे आवाहन करावे. त्यांची षोडशोपचारे पूजा करावी. नंतर व्रतासाठी केलेले पक्वान्न डोक्यावर घेऊन ‘कोणी अतिथी आहे काय? असा प्रश्न विचारावा. मुलांनी ‘मी आहे’ असे म्हणून ते पक्वान्न मागच्या बाजूने काढून घ्यावे. पूर्वी पूजेच्या मूर्ती पिठाच्या करीत. अलिकडे त्यांची छापील चित्रे मिळतात. या व्रतात नैवेद्यासाठी
