अतिशय प्रभावी.यामध्ये मी पात्रांची अंतर्गत जाणीव, सामाजिक संदर्भ, आणि 'माणूसपणाची मशाल' ही संकल्पना अधिक ठळक केली आहे.
---
"माणूसपणाची मशाल"
(एक सत्याच्या आणि माणुसकीच्या झगझगीत क्षणांची कथा)
---
१. भाग – "त्या रात्रीचं आभाळ"
सन 1993. मुंबईचा एक कोपरा – धारावीच्या सीमेलगतचं मिश्र वस्तीचं वॉर्ड.
या वस्तीची खासियत होती – सण साजरे करताना कोणत्या देवाचं नाव घेतलं जातं यापेक्षा, कोणत्या हातांनी फुलं वाहिली गेली याला महत्त्व दिलं जात होतं.
पण त्या जानेवारीच्या एका रात्री हवेत बारूदाचा वास घोळला होता. भीतीमुळे माणसं परकी झाली होती.
सायंकाळचे सात. दुकानं बंद. रस्त्यांवर पेटते टायर.
“मारो सालों को!”, “हमारा बदला चाहिए!” – जमावानं माणुसकीचं वस्त्र फाडून टाकलं होतं.
शर्मा कुटुंब – अरुण, सविता आणि सात वर्षांचा सोनू – एका खोलीत लपलेले.
सविताचा थरथरत आवाज – “अहो, काही तरी होणार. दार बंद ठेवा…”
तेवढ्यात एक दगड खिडकीवर. भिंती हादरल्या. सोनू रडायला लागला.
दरवाज्यावर जोरात ठोठावणं.
“अरुणभाई! में हुं – इमरान. जल्दी दरवाजा खोलो!”
दार उघडल्यावर समोर इमरान – डोळे पाणीलेले, चेहऱ्यावर भेदरलेपण.
“भाई, पापा को पीट रहे हैं. वो तो कहते थे – आप मेरे अब्बा जैसे हो…”
अरुण गप्प. मग अचानक निर्णय घेतला.
सविता म्हणाली, “तुमचं काही झालं तर?”
अरुण म्हणाला, “जर मी आज गप्प बसलो… तर उद्या सोनू माणूस राहणार नाही.”
बाहेर गर्दी होती. शमशाद कोपऱ्यावर मार खात होता. त्याच्या चेहऱ्यावरून रक्त वाहत होतं.
अरुण जोरात ओरडला –
“तो मेरे साथ है! इंसान है!”
टोळकी थांबली. “तू हिंदू होकर इनका साथ देगा?”
अरुण म्हणाला –
“मैं पहले इंसान हूं… फिर बाकी सब.”
त्या क्षणात काही तरी बदललं. गर्दी मागे हटली. शमशाद वाचला.
इमरानने अरुणच्या पायांवर डोकं टेकवलं –
“आप खुदा हो मेरे लिए…”
---
२. भाग – "दुसऱ्या दंगलीचं उत्तर"
समाज विसरतो, पण माणसं आठवत राहतात.
दहा वर्षं उलटली. औरंगाबाद – यावेळी तिथं धार्मिक तणावाचं सावट.
आता टार्गेट – हिंदू घरं.
गल्ल्यांमध्ये पुन्हा भिती. पुन्हा घोषणा – “काफिरों को निकालो!”
शर्मा कुटुंब तिथं राहत होतं. सोनू तरुण झाला होता. पण भीतीचं आभाळ पुन्हा दाटून आलं.
तेवढ्यात दारावर टकटक.
सोनूने दार उघडलं – समोर फैयाज, मागे काही मुस्लिम तरुण.
“आप शर्मा जी के बेटे हो? इमरान भाई के दोस्त?”
“हो…” सोनू म्हणाला.
फैयाज म्हणाला, “इमरान भाई ने हमें सिखाया – जिसने हमारे अब्बा को बचाया, वो हमारा भी है. चलो, जल्दी. रास्ता साफ किया है.”
त्यांनी शर्मा कुटुंबाला मदरशामध्ये सुरक्षित ठेवलं.
सविता डोळे पुसत म्हणाली, “आज आमचा मुलगाच वाचतोय… त्याच्या एका ‘इमरान’मुळे.”
सोनूने विचारलं – “तुम्ही एवढं का करताय?”
फैयाज म्हणाला –
“क्योंकि खून से नहीं… इंसानियत से रिश्ता बनता है.”
---
३. भाग – "एक मशाल… दो हातांत"
दंगली संपल्या. पण माणूसपणाची मशाल जिवंत राहिली.
अरुण आणि शमशाद पुन्हा चहा पित होते. अरुण म्हणाला –
“धर्म बाद में, माणूस आधी.”
नसीरा बेगम आणि सविता फराळ करत म्हणाल्या –
“दंगलं तोडतात… पण आपलं काम – जोडणं.”
गावात दोन्ही कुटुंबं ‘एकत्र’ ओळखली जायची. काही लोक म्हणायचे – “हे सगळं फिल्मसारखं वाटतं…”
पण त्यांच्या डोळ्यातल्या जिवंत आठवणी – त्या चित्रपटांपेक्षा जास्त खऱ्या होत्या.
---
४. शेवट – "पिढ्यांना सांगायचंय…"
सोनू आणि फैयाज आता एका सामाजिक प्रकल्पात एकत्र काम करत होते – "इन्सान फाऊंडेशन"
त्यांनी शाळांमध्ये आणि वस्तीमध्ये माणुसकीचे वर्ग सुरू केले.
त्यांच्या एका वर्गात ते पोस्टर होतं –
> "धर्म आपली ओळख असू शकते…
पण माणुसकी हेच आपलं खरं नाव असतं."
शेवटी ते म्हणायचे –
“दंगे कोण घडवतो, माहीत नाही… पण त्यात मरतं ते माणूसच.
पण जर दोन हात मशाल धरून चालले –
तर अंधार कितीही असो…
उजेड होतोच.”
---
संदेश:
ही कथा फक्त एक वेळचा प्रसंग नाही – ही मशाल आहे, जी प्रत्येक पिढीनं पुढं वाहून न्यायची आहे. कारण माणूसपण सोडलं… तर आपण काहीच राहणार नाही.
