सुरुवात : गरिबीची सावली
कोकणातील एका छोट्याशा खेड्यात समीर नावाचा मुलगा जन्मला. त्याचे वडील रिक्षाचालक आणि आई शेतमजुरी करणारी. घराची परिस्थिती इतकी बिकट की दोन वेळचं जेवणसुद्धा मिळणं कठीण व्हायचं. लहानपणी समीरला खेळायची, फिरायची संधी फार कमी मिळाली. कारण त्याला शाळेतून आल्यावर आई-वडिलांना हातभार लावावा लागायचा.
गावातले बरेच लोकं समीरच्या आईवडिलांची टिंगल करायचे –
“तुमचं मूल काय मोठं होणार? तोही तुमच्यासारखाच मजुरी करणार.”
ही वाक्यं ऐकून त्याच्या आईच्या डोळ्यांत पाणी यायचं, पण ती नेहमी समीरला म्हणायची –
“बाळा, गरिबी आपल्याला थांबवू शकत नाही. मेहनत कर, शिक्षण घे, आणि आपल्या आयुष्याला वेगळं वळण दे.”
हीच वाक्यं समीरच्या मनात कायमची कोरली गेली.
---
शिक्षणातील संघर्ष
शाळेत तो नेहमी अभ्यासात हुशार होता. पण पुस्तकं, वह्या, गणवेश विकत घेणं अवघड होतं. अनेकदा त्याने फाटकी वहीत, उरलेली पेन्सिल वापरून अभ्यास केला.
त्याला गणित आणि विज्ञान खूप आवडायचं. शिक्षकांना त्याच्या डोळ्यांत असलेली चमक दिसली आणि त्यांनी त्याला प्रोत्साहन दिलं. “समीर, तू मेहनत केलीस तर मोठं वैज्ञानिक होऊ शकतोस.”
पण गावकऱ्यांना मात्र हसू यायचं –
“हा गरीब मुलगा वैज्ञानिक होणार म्हणे!”
समीर मात्र ठाम होता. त्याने १०वी परीक्षेत जिल्ह्यात पहिला क्रमांक मिळवला. तो दिवस त्याच्या आयुष्यातील पहिला मोठा टप्पा होता. पण पुढील प्रवास अजून कठीण होता.
---
शहरातील संघर्ष
महाविद्यालयासाठी तो मुंबईत आला. इथे त्याला किती त्रास झाला याची कल्पनाही करता येणार नाही. भाड्याने खोली घ्यायला पैसे नव्हते. सुरुवातीला तो रेल्वे स्टेशनवर, कधी वाचनालयात झोपायचा. पोट भरण्यासाठी छोट्या-मोठ्या नोकऱ्या करायचा – हॉटेलमध्ये भांडी धुणं, वर्तमानपत्रं वाटणं, ट्युशन घेणं.
सकाळी पोटभर जेवण मिळेल की नाही, याची खात्री नसायची. तरीही समीरचा आत्मविश्वास कमी झाला नाही. रात्री दिवसभराची थकवा अंगावर घेऊन तो अभ्यासात झोकून द्यायचा.
परीक्षेत त्याने नेहमी उत्कृष्ट निकाल मिळवला. शिष्यवृत्ती मिळाली आणि पुढचं शिक्षण सोपं झालं.
---
अपमान आणि जिद्द
एका वेळेस महाविद्यालयात एका श्रीमंत विद्यार्थ्याने त्याची चेष्टा केली –
“अरे समीर, तुझ्या कपड्यांकडे बघ! तुला आयुष्यभर आमच्या मागेच काम करावं लागेल.”
तेव्हा समीरने शांतपणे उत्तर दिलं –
“हो, आज मी गरीब आहे. पण माझी स्वप्नं खूप श्रीमंत आहेत. एक दिवस माझं ज्ञान आणि मेहनत मला तुमच्यापेक्षा उंच स्थानावर नेईल.”
ही घटना त्याच्या मनात कायम राहिली. अपमानाची जखम त्याने उर्जेत रूपांतरित केली.
---
पुढचा टप्पा : संशोधन
पदवी पूर्ण झाल्यानंतर त्याला एका प्रतिष्ठित अभियांत्रिकी संस्थेत प्रवेश मिळाला. इथे त्याने संशोधन सुरू केलं. त्याला लहानपणापासून गावात पाण्याची टंचाई पाहिली होती. त्यामुळे त्याने ठरवलं की “मी असा प्रकल्प तयार करेन जो पाण्याची समस्या सोडवेल.”
त्याने दिवस-रात्र मेहनत केली. कधी प्रयोग फसले, कधी मशीन बंद पडलं, कधी लोकांनी हसून म्हटलं –
“अरे हे तुझ्या आवाक्याबाहेरचं आहे. सोडून दे.”
पण समीर हार मानायला तयार नव्हता. तो पुन्हा प्रयत्न करायचा. अनेकदा तो संपूर्ण रात्र प्रयोगशाळेत घालवायचा.
---
यशाचा क्षण
काही वर्षांच्या अथक प्रयत्नांनंतर अखेर त्याचा प्रकल्प यशस्वी झाला. त्याने एक अशी यंत्रणा विकसित केली जी अल्प खर्चात खाऱ्या पाण्याचं शुद्ध पिण्याच्या पाण्यात रूपांतर करू शकत होती.
हे यश म्हणजे फक्त त्याचं वैयक्तिक समाधान नव्हतं, तर लाखो लोकांसाठी वरदान होतं. देशातील मोठमोठ्या संस्थांनी त्याच्या शोधाचं कौतुक केलं.
सरकारने त्याला सन्मानित केलं. आंतरराष्ट्रीय परिषदेत त्याला बोलावलं. गावात ज्या लोकांनी त्याची टिंगल केली होती, तेच आता अभिमानाने म्हणू लागले –
“हा आपला समीर आहे, ज्याने जगाला मार्ग दाखवला.”
---
समाजासाठी योगदान
समीरने आपलं यश फक्त स्वतःपुरतं मर्यादित ठेवलं नाही. त्याने गावात परत जाऊन शाळा सुरू केली. गरीब विद्यार्थ्यांना मोफत शिक्षण आणि शिष्यवृत्ती देण्याचं काम हाती घेतलं.
तो मुलांना सांगायचा –
“मी गरीब होतो, पण माझी स्वप्नं गरीब नव्हती. तुम्हीही स्वप्नं मोठी ठेवा, कष्ट करा. जग तुम्हाला नक्कीच मानेल.”
गावातील मुले त्याच्याकडे पाहून प्रेरित झाली. अनेकांनी शिक्षणाला महत्त्व दिलं.
---
शेवट : प्रेरणेचा दीप
समीरची कथा हे दाखवते की –
गरिबी, अडचणी, अपमान, टोमणे हे सगळं तात्पुरतं असतं.
खरा यशस्वी तोच, जो संकटांवर मात करून स्वतःचं स्वप्न पूर्ण करतो.
स्वप्नं मोठी असावीत, आणि मेहनत त्याहून मोठी.
समीर आजही म्हणतो –
“मी शुद्ध पाणी लोकांपर्यंत पोहोचवलं, पण त्याहून महत्त्वाचं म्हणजे मी माझ्या गावातील मुलांच्या डोळ्यांत स्वप्नं पोहोचवली. आणि हाच माझा खरा विजय आहे.”
---
या कथेतील शिकवण :
1. अडचणी म्हणजे अडथळे नाहीत, त्या पायऱ्या आहेत.
2. शिक्षण हेच खरे शस्त्र आहे.
3. टोमणे आणि अपमान हे प्रेरणा बनवता आले, तर यश अटळ आहे.
4. यश मिळाल्यावर समाजासाठी काम करणं हेच खरे समाधान आहे.
