फुलाचा प्रयोग
पांडुरंग सदाशिव साने
१२. सैतानाशी करार
निराशेला खोल दरीत भिरकावून माधव तेथे बसला होता. ‘अस्तास जातानाही सूर्य लाल आहे, मरतानाही झगडत आहे. मलाही झगडू दे -’ असे त्याच्या मनात आले. आता जरा अंधार पडला; परंतु थोडया वेळाने चंद्र वर आला. सुदर चांदणे पडले. माधव घरी जाण्यासाठी निघाला. इतक्यात त्याच्या पायाशी एक कुत्रे आले. कोठून ते आले? एकदम कसे आले?
ते कुत्रे साधे नव्हते. ते निराळे होते. माधव त्याच्याकडे निरखून पाहू लागला. ते कुत्रे बरोबर न्यावे असे त्याला वाटले. ‘कुर कुर, कुर कुर’ करीत तो त्या कुत्र्याला बोलावीत होता. कुत्रेही त्याच्या पाठोपाठ येत होते. ते कुत्रे वाटेत इकडे-तिकडे गेले नाही. त्याच्यावर गावातील कुत्री भुंकली नाहीत. मोठे चमत्कारिक कुत्रे.
माधव आपल्या दिवाणखान्यात आला. ते कुत्रेही दिवाणखान्यात आले. ते कोपर्‍यात बसले. माधवाने दार लावून घेतले. त्याने खिडकी बंद केली. त्याने तेलचूल पेटविली. ज्वाळा निघू लागल्या. माधव काही मंत्र पुटपुटू लागला. पिशाच्चविद्येतील ते मंत्र होते. त्या ज्वाळांतून एकदम कोणी बाहेर आले. माधवासमोर उभे राहिले.
‘कोण आहेस तू?’ माधवने प्रश्न केला.
‘मी जीवनाचा साक्षी. माणसाचे जन्म-मरण पाहातो. सुख दु:खाच्या लाटांवर तो कसा हेलकावे खातो ते मी पाहातो.’ ती व्यक्ती म्हणाली.
‘जीवनावर तुझी सत्ता आहे का? माणसाला पाहिजे ते देशील का? जी-जी इच्छा उत्पन्न होईल ती-ती तू पुरवशील का?’
‘मी अकर्ता आहे. मी केवळ साक्षी आहे. देणे-घेणे माझे काम नाही. दिवस-रात्र, सुख-दु:ख, जीवन-मरण हयांचा विराट खेळ मी पाहात असतो एवढेच माझे काम.’
‘तुझी मला जरूर नाही. कशाला आलास माझ्यासमोर? नीघ येथून. कर काळे!’ रागाने माधव म्हणाला.
ती व्यक्ती अंतर्धान पावली. माधव पुन्हा काही मंत्र पुटपुटू लागला. तेलचूल त्याने जोराने पेटविली. हिरव्या-निळया ज्वाळा सो सो करीत होत्या. त्या कोपर्‍यातील कुत्र्याकडे पाहा. हळुहळू त्याच्यातून एक मनुष्य बाहेर पडत आहे. ते पाहा मोठे डोके, ते पाहा हात, ती छाती, ते पाय. तो पाहा लांब अंगरखा व डोक्याला रुबाबदार फेटा. ती पाहा हातात भली भक्कम काठी, ते पाहा पायात जोडे. कशी भव्य आहे आकृती! ती आकृती माधवासमोर उभी राहिली.
‘कोण तू?’’ माधवाने प्रश्न केला.
‘‘तुला ज्याची जरूर आहे तोच मी.’
‘माझ्या सर्व इच्छा पुरवशील? मला पाहिजे ते देशील?’
‘हो. तुला जे पाहिजे ते देईन. एवढेच नव्हे, तर जगातील सारी सुखे तुला चाखवीन. केवळ मनुष्ययोनीचीच नव्हे, तर भूतयोनीतील, पिशाच्च लोकातीलही सुखे तुला दाखवीन. तुला सर्वत्र हिंडवीन, फिरवीन. जीवनातील मौज दाखवीन’
‘परंतु हयाबदल तुला काय देऊ?’
‘मला पैशाचा मोबदला नको. अपण असे ठरवू या. बारा वर्षेपर्यत मी तुम्ही जे-जे सांगाल ते करीन. जे-जे मागाल ते देईन. बारा वर्षे मी तुमचा गुलाम आणि बारा वर्षे संपली, बाराव्या वर्षाच्या शेवटच्या दिवसाचे रात्रीचे बारा वाजले की, तू माझा गुलाम व्हायचेस. कायमचा गुलाम. आहे कबूल?’
‘असा कालावधीचा करार नको. तुम्ही मला सुखे देत राहा, निरनिराळे अनुभव देत राहा. ज्या वेळेस ‘हा क्षण किती सुंदर, हा क्षण माझ्या जीवनात अमर होवो’ असे शब्द माझ्या तोंडून बाहेर पडतील, त्या वेळेस मी तुमचा गुलाम होईन, पटले का तुम्हाला?’’
‘ठीक. म्हणतोस तसे का होईना! ठरले. आजपासून मी तुझा बंदा सेवक. मला वाटेल ते सांग, माझ्याजवळ वाटेल ते माग.’
‘मला जगाचा अनुभव नाही. तूच मला जे-जे योग्य असेल ते देत जा.
माझ्या तोंडून ते शब्द बाहेर पडतील अशी खटपट कर.’
‘बरे तर. मी आरंभ करतो. मीट डोळे, डोळे मीट.’
‘परंतु तुझे नाव सांग.’
‘माझे नाव सैतान.’
‘सैतान तो का तू वा, छान! मिटू डोळे? हे बघ मिटले.’ माधवाने डोळे मिटले. सैतान त्याला दूर घेऊन गेला.
