नवदुर्गा भाग ४
चौथ्या दिवशी संध्याकाळी देवीची मिरवणूक काढून तिचे नदीत कींवा तळ्यात विसर्जन करतात.
दुर्गा ही या दिवसात सासरहून माहेरी आलेली असते अशी समजूत आहे. म्हणूनच बंगालमधल्या गृहिणी या माहेरवाशिणीसाठी नाना प्रकारची पक्वान्ने करतात.
दुर्गापूजेच्या प्रारंभी दुर्गेची मातीची दशभुजा मूर्ती बनवतात.
तिचे रूप सिंहारूढ महिषासुरमर्दिनीचे असते.
तिच्या दोन्ही बाजूंना कार्तिकेय, गणेश, लक्ष्मी व सरस्वती यांच्या मूर्ती असतात.
या मुर्ती उंच व अवाढव्य असतात .
या मुर्ती बनवण्यासाठी दहा ठिकाणची माती वापरली जाते .
यासाठी खास करून वेश्याव्यवसाय करणाऱ्या स्त्रियांच्या अंगणातली माती आणली जाते .
देवीचा सहचर असलेल्या भगवान शंकराला तिच्या मस्तकाच्या वरच्या बाजूला स्थान दिलेले असते.
या मुर्ती अत्यंत मोहक असतात.
विशेषतः त्यांचे मोठे मोठे डोळे ,लांबसडक मोकळे सोडलेले काळेभोर केस लक्ष वेधून घेतात .
देवीची मुर्ती त्रिशूल धारी असते व तिच्या पायतळी महिषासुर राक्षस असतो.
तिचे वाहन सिंह असते .
सार्वजनिक दुर्गापूजेसाठी ठिकठिकाणी देवीचे मोठे मोठे पंडाल उभारले जातात .
त्यावर रोषणाई केली जाते .
हा नवरात्रोत्सव नऊ दिवस चालतो.
या नऊ दिवसात पार्वती, लक्ष्मी आणि सरस्वती या तीन देवतांच्या नऊ रूपांची पूजा केली जाते.
पहिल्या तीन दिवसात पार्वती [कुमार, पार्वती आणि काली] या तिघांची पूजा केली जाते.
पुढचे तीन दिवस लक्ष्मी मातेचे स्वरुप
आणि शेवटचे तीन दिवस सरस्वती मातेच्या रूपांचे पूजन करतात.
आदिशक्ती माता दुर्गाच्या त्या नऊ प्रकारांचीही उपासना वासनिक नवरात्रीच्या नऊ दिवसात केली जाते.
मातेच्या ह्या नवरात्रीच्या नऊ दिवसात माता दुर्गाची नऊ रूपे पूजन केली जातात .
दुर्गा देवीची शस्त्रे -त्रिशूळ , शंख , तलवार , धनुष्य आणि बाण अशी असतात .
दुर्गा देवीच्या हातात चक्र , गदा आणि कमळ असते,एका हाताने ती अभय देत असते .
दुर्गा देवीचा जोडीदार –शिवशंकर असतो .
दुर्गा देवीचे वाहन -वाघ , नंदी , सिंह , मांजर ,वृषभ ,गाढव , फुले असते .
माता दुर्गा किंवा पार्वतीची नऊ रूपे यांची नावे हिंदू धर्मात एकत्रितपणे घेतली जातात.
या नवदुर्गांना पापाचा विनाशकर्ता असे म्हणतात,
प्रत्येक देवीची वाहने वेगळी असतात, शस्त्रे पण वेगळी असतात
पण त्या देवी सर्व एक असतात.
दुर्गा सप्तशती ग्रंथाअंतर्गत देवी कवच स्तोत्रात अनुक्रमे नवदुर्गाची नावे दिली आहेत-
प्रथम शैलपुत्री च द्वितीय ब्रह्मचारिणी.
तृतीय चंद्रघंटेट्टी कुष्मांडेति चतुर्थकम्।
पंचमं स्कंदमतेति षष्ठं कात्यायनेति च।
सप्तम कालरात्रि महागौरिती चश्तमम्।
नवम सिद्धिदात्री च नवदुर्गाः प्रकृतिताः।
उत्कन्येतेनी नाममान ब्रह्मनाईवा महात्मना|
नवरात्र हा शक्तीची उपासना करण्याचा सण आहे.
नऊ दिवस चालणार्‍या या उत्सवात नवदुर्गा नावाच्या मातृशक्तीच्या नऊ प्रकारांची पूजा केली जाते.
=====दुर्गा देवीचे प्रथम रूप देवी“शैलपुत्री”=====
दुर्गादेवी पहिल्या रूपात शैलपुत्री म्हणून ओळखल्या जातात .
नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी त्यांची पूजा-अर्चना केली जाते.
या दिवशी पूजेच्या वेळी योगी आपले मन मूलधार चक्रात ठेवतात.
येथूनच त्यांचा योगाभ्यास सुरू होतो.
देवीची स्थापना लाल कपड्यावर केली जाते .
मातीपासून बनवलेल्या वेदीवर बार्ली गहू पेरला जातो.
त्यावर कलश स्थापित केला जातो .
कलशांवर मूर्ती स्थापित केली जाते.
मूर्ती कोणत्याही धातूची किंवा चिकणमातीची असू शकते.
कलशाच्या मागे स्वस्तिक आणि त्याच्या जोडीमध्ये त्रिशूल काढतात .
कलशावर विड्याच्या पानावर नारळ ठेवला जातो .
देवीला शुभ्र फुल आवडते ते हातात घेऊन उपासना केली जाते .
उपासने पूर्वी सर्व देवी देवता व तीर्थाना आवाहन केले जाते .
देवीची पूजा व कथा झाल्यावर आरती केली जाते .
त्यानंतर गोड पदार्थाचा नेवेद्य दाखवुन प्रसाद वाटला जातो .
रात्री देवीच्या फोटो पुढे कापूर जाळला जातो .
शैलपुत्रीची उपासना केल्याने 'मुलाधार चक्र' जागृत होते .
या उपासनेमुळे चंद्र्दोष नाहीसे होतात आणि सौभाग्य प्राप्त होते .
नवदुर्गा पैकी प्रथम असलेल्या शैलपुत्री यांचे महत्व व शक्ती चिरंतन आहे .
माता शैलपुत्रीचा जन्म शैल या दगडापासून झाला आहे म्हणून त्यांना 'शैलपुत्री' असे नाव देण्यात आले.
त्यांचा जन्म हिमालय पर्वताची एक मुलगी म्हणून झाला.
नवरात्री पूजनाच्या पहिल्या दिवशी त्यांची पूजा आणि उपासना केली जाते.
त्यांचे वाहन वृषभ आहे, म्हणूनच त्या वृषारुदा देवी म्हणून देखील ओळखल्या जातात.
या देवीने उजव्या हातात त्रिशूल धारण केला आहे आणि डाव्या हातात कमळ धारण केले आहे.
तिला सती म्हणूनही ओळखले जाते.
म्हणूनच त्यांच्या पूजेमुळे जीवनात स्थिरता येते .
माता शैलपुत्रीची यथासांग पूजा आणि उपासना केल्यास वैवाहिक जीवन सुखी राहते आणि घरात आनंद वास करतो .
यांच्या पूजेमुळे मूलाधार चक्र जागृत होते जे अत्यंत शुभ असते .
तसेच या पूजेमुळे चंद्राशी जोडलेले सर्व दोष दूर होतात .
शैल म्हणजे पाषाण आणि पुत्री म्हणजे कन्या,मुलगी.
देवीच्या या रुपाची आराधना केल्याने आपल्यामध्ये पाषाणाप्रमाणे अढळ प्रतिबद्धता येते.
भटकणारे मन देवीच्या या रूपाच्या स्मरण मात्रे खंबीर,निडर आणि शांत होण्यास मदत होते.
या देवीचा मंत्र असा आहे ..
वंदे वांच्छिथलाभोय चंद्रधिर्तिकेशेरखाराम।
तिच्या पूर्वीच्या जन्मामध्ये ती प्रजापती दक्षिणेची मुलगी होती.
त्यावेळी त्यांचे नाव 'सती' होते.
भगवान शंकर यांच्याशी त्यांचे लग्न झाले होते .
एकदा त्यांचा पिता दक्ष याने यज्ञाची प्रार्थना केली.
या यज्ञात भाग घेण्यासाठी त्यांनी सर्व देवांना आमंत्रित केले होते .
परंतु शिवशंकर यांना त्यांनी यज्ञात आमंत्रित केले नाही.
सती यांनी जेव्हा ऐकले की त्यांचे वडील एक विशाल यज्ञ विधी करीत आहेत,
तेव्हा त्यांना तेथे जाण्याची उत्सुकता वाटली होती.
त्यांनी आपले पती शंकर यांच्याजवळ आपली इच्छा व्यक्त केली.
सर्व गोष्टींचा विचार केल्यावर ते म्हणाले,
“प्रजापति दक्ष काही कारणास्तव आमच्यावर रागावलेले आहेत .
आपल्या यज्ञात त्याने सर्व देवतांना आमंत्रित केले आहे.
परंतु आपल्याला मात्र कोणतीही माहिती दिली गेली नाही .
अशा परिस्थितीत कोणत्याही प्रकारे तेथे जाणे आपल्यासाठी उचित होणार नाही.
शंकरजींच्या उपदेशाची सती यांना तेव्हा जाणीव झाली नाही .
वडिलांनी आरंभलेला यज्ञ पहाण्याची, तिथे जाऊन आई-बहिणींना भेटण्याची त्याची इच्छा
कोणत्याही प्रकारे कमी होऊ शकली नाही.
त्यांचा हट्ट आणि तीव्र इच्छा पाहून भगवान शंकरजींनी त्यांना तेथे जाण्यास परवानगी दिली.
सती वडिलांच्या घरी पोहोचल्या पण कोणीही त्यांच्याशी आदर आणि प्रेमाने बोलत नाही हे त्यांना समजले केवळ त्यांच्या आईने त्याला प्रेमळपणे मिठी मारली.
बहिणी मात्र चेष्टा आणि उपहास याच भावनेने पाहत होत्या .
बहिणींचे बोलणे टीका आणि उपहासपूर्ण होते.
कुटूंबाच्या या अशा वागण्यामुळे सती यांचे हृदय दुखावले गेले.
तसेच त्यांच्या लक्षात आले की चतुर्भुज भगवान शंकरांबद्दल सर्वांच्या मनात तिरस्काराची भावना आहे.
त्यांचे वडील दक्ष यांनीही शिवशंकर यांच्याविषयी काही अपमानजनक बोलणे केले.
हे सर्व पाहून सतीचे हृदय क्रोध, अपराधीपण व रागाने भरून गेले .
आणि त्या रागाने क्रोधीत झाल्या .
त्यांना जाणवले की आपण भगवान शंकरांचे ऐकायला हवे होते .
आपण येथे येऊन मोठी चूक केली आहे .
आपल्या पतीचा अपमान त्यांना सहन करता आला नाही.
त्याने आपला देह तिथेच तातडीने अग्नीत जाळून टाकला.
मेघगर्जनासारखी ही विदारक घटना ऐकून शंकरजी संतापले व त्यांनी आपल्या सेवकांना दक्षाच्या यज्ञाचा नाश करण्यासाठी पाठवले.
पुढच्या जन्मात सती शैलराज हिमालयातील कन्या म्हणून जन्मल्या .
आणि यावेळी त्या शैलपुत्री म्हणून प्रसिद्ध झाल्या .
यावेळी सुद्धा त्यांनी शिवशंकरालाच वरले होते,आणि प्राप्त पण केले होते
या जन्मात सुद्धा त्या शंकरपत्नीच होत्या.
पार्वती आणि हेमवती ही त्यांची नावे आहेत.
उपनिषदांच्या एका आख्यायिकेनुसार, त्यांनी हेमवतीच्या रूपात देवतांचा सन्मान केला होता.
क्रमशः
