महती शक्तीपिठांची भाग २
पुराणानुसार ५२ शक्ति पीठ आहेत असे मानले जाते .
मात्र तंत्रचूड़ामणि मध्ये एकंदर ५१ शक्ती पिठांच्या संदर्भात सांगितले गेले आहे .
एकूण बावन्न शक्तीपीठे खालीलप्रमाणे
१) किरीट विमला (भुवनेशी )शक्तीपीठ
पश्चिम बंगालच्या मुर्शिदाबाद जिल्ह्यातील किरीटकोण गावाजवळ सती आईचा मुकुट पडला.
मुर्शिदाबाद कोलकत्त्या पासून २३९ कि.मी. अंतरावर आहे.
आणि येथून जाण्यासाठी सुमारे ६ तास लागतात.
इथे आईचे रूप “विमला” आहे ,सोबत शिवशंकर“संवर्त ”रुपात विराजमान आहेत .
हे शक्तीपीठ ओडिसा राज्यातील पुरी शहरातील जगन्नाथ मंदिरात आहे .
जगन्नाथाला दाखवलेल्या प्रसादाचे सर्वप्रथम देवी विमला ग्रहण करते व त्यानंतरच भक्तांना प्रसाद वाटला जातो .
येथील विरजा ही देवी विमला आणि याजपूर नगरात स्थित शक्ती मणी जाती आहे.
विरजा देवीच्या मंदिरापासून विमला देवीच्या मंदिरापर्यंतचे संपूर्ण स्थान विरजमंडळाच्या रूपाने एक जात मानले जाते.
हे शक्तिपीठ खुप प्राचीन मणी जाति आहे .
देवी विमला शक्ति स्वरुपिणि आहे .
देवीच्या मंदिरात शरदऋतुमध्ये दुर्गा पुजा उत्सव असतो जो सात दिवस आधीच्या अष्टमी पासून गुप्त नवरात्रीच्या रूपात असतो व महालयानंतर तो प्रकट नवरात्रीच्या रूपात नवमी पर्यंत होते .
याला १६ दिवस चालणारा शारदिय उत्सव म्हणतात जो संपूर्ण भारतात अतिशय वेगळा आहे .
२)वृंदावन - उमा शक्तीपीठ
उत्तर प्रदेशातील मथुरा जिल्ह्यातील वृंदावन तहसीलमध्ये भूतेश्वर इथे सती आईच्या केसांचा गुच्छ् पडला .
याला कात्यायनी शक्तीपीठ म्हणले जाते .
वृंदावनमधील राधाबाग जवळ हे एक अत्यंत प्राचीन सिद्ध पीठ आहे..
इथे आईचे रूप “चूडामणी उमा” आहे ,सोबत शिवशंकर “भूतेश” रुपात विराजमान आहेत .
महर्षि वेद व्यास यांनी श्रीमद भागवतामध्ये श्री कात्यायनी शक्तीपीठाचे वर्णन देखील केले आहे.
प्रभु कृष्णाच्या क्रीडा जमिनीवर वृंदावन येथे ब्रह्मा शक्ती वृज कात्यायनी परा किंवा वृंदावन पीठात महामाता श्री माता कात्यायनी म्हणून प्रसिद्ध आहे.
वृंदावनमध्ये स्थित श्री कात्यायनी पीठ हे त्या अज्ञात 108 आणि भारतातील 51 पीठांमध्ये ज्ञात असलेल्या सर्वात प्राचीन सिद्ध पीठांपैकी एक आहे.
देवर्षि श्री वेदव्यास यांनी श्रीमद्भागवताच्या दहाव्या शाखेच्या बावीसाव्या अध्यायात याची महती सांगितली आहे .
“नंदगोपसुतम देवी पातम मध्ये कुरु ते नमः”
हे कात्यायनी! हे प्रिय हे महायोगिनी! हे अधिश्वरी! हे देवी! नंद गोपाच्या मुलाला आमचा नवरा बनव, आम्ही तुझी पूजा करतो.
दुर्गा सप्तशतीमध्ये देवीच्या अवताराचा उल्लेख खालीलप्रमाणे आहे.
यशोदा गर्भ संभवानंतर नंदाघरी जाते .
मी यशोदेच्या पोटी जन्म घेईन असे कृष्णाने सांगितले होते .
श्रीमद्भागवत मध्ये भगवती कात्यायनीची उपासना करुन भगवान श्रीकृष्ण प्राप्तीच्या साधनांचे एक सुंदर वर्णन प्राप्त झाले आहे.
मार्गशीर्ष महिन्यात हा उपवास केला जातो.
भगवान श्रीकृष्णाला शोधण्याच्या इच्छेनुसार, गोपिकांनी आपली इच्छा पूर्ण करण्यासाठी यमुना नदीच्या काठी असलेल्या राधाबाग नावाच्या ठिकाणी श्री कात्यायनी देवीची पूजा केली.
अशी धारणा आहे की एखादा सामान्य माणूस अशा महान सिद्धपीठाचा तेव्हाच उद्धार करू शकतो, जेव्हा त्याला भगवतीची कृपा प्राप्त होते .
भगवतीने नेमलेला मुलगा, श्री केशवानंदजी यांचा जन्म या कात्यायनी पीठाच्या पुनरुज्जीवनासाठी या पृथ्वीवर झाला सर्वशक्तिमान आईच्या आदेशानुसार त्यांनी वृंदावनमध्ये असलेल्या अज्ञात सिद्ध पीठाचे पुनरुज्जीवन केले.
आईबरोबर कात्यायनी, पंचानन शिव , विष्णू , सूर्य आणि सिद्धिदाता श्री गणेश देखील या मंदिरात पूजनीय होते.
गुरु मंदिर, शंकराचार्य मंदिर, शिव मंदिर आणि सरस्वती मंदिरही राधाबाग मंदिरासोबत दिसतात.
इथल्या अलौकिकतेचे मुख्य कारण म्हणजे साक्षात् आई कात्यायनी सर्वशक्तीमान स्वरूप, शोकग्रस्त, आल्हादमयी, करुणामयी अशा आपल्या विविध रुपात विराजमान आहे, तर बागेत सिद्धीदाता श्री गणेश आणि अर्द्धनारी नटेश्वर (गौरीशंकर महादेव) एक जीवन आणि दोन शरीर धारण केलेले आहेत.
लोक त्यांना पाहून मंत्रमुग्ध होतात.
३) शर्कररे (करवीर) शक्तीपीठ
पाकिस्तानातील कराची मध्ये सुक्कर स्टेशनच्या जवळ शर्कररे शक्तिपीठ वसलेले आहे .
जिथे सती आईचे डोळे पडले होते .
इथे आईचे रूप “ महिषमर्दिनी” असुन सोबत शिवशंकर “क्रोधिश” रुपात विराजमान आहेत ,
या शिवाय नैनादेवी मंदिर बिलासपुर हिमाचल प्रदेश हे सुद्धा शक्ती पीठ मानले जाते .
४)श्रीपर्वत - श्रीसुंदरी शक्तीपीठ
काश्मिरातील लडाख प्रदेशातील श्री पर्वतावर सती आईचा उजव्या पायातले पैंजण पडले .
जुलै ते सप्टेंबर हा रस्त्याने जाण्याचा सर्वोत्तम काळ मानला जातो.
सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन जम्मू तावी आहे .
इथे आईचे रूप “सुंदरी “आहे ,सोबत शिवशंकर “सुंदरानंद “रुपात विराजमान आहेत .
दुर्गा पूजा आणि नवरात्रात इथे मोठी जत्रा असते .
५) वाराणसी - विशालाक्षी शक्तीपीठ
उत्तर प्रदेशातील काशी येथील मणिकर्णिका घाटावर आईच्या उजव्या कानातला मणी पडला .
उत्तर प्रदेशातील वाराणसी नगरातील काशी विश्वनाथ मंदिरापासून काही अंतरावर असेल्या गंगेच्या काठी मीरघाट (मणिकर्णिका घाट) येथे हे मंदिर आहे.
वाराणसीचे प्राचीन नाव काशी आहे.
काशी हा प्राचीन भारतातील सांस्कृतिक आणि पुरातत्व वारसा आहे.
काशी किंवा वाराणसी हिंदूंच्या सात पवित्र पुरुषांपैकी एक आहे.
देवी पुराणात काशीच्या विशालाक्षी मंदिराचा उल्लेख आहे.
देवीच्या सिद्ध ठिकाणी, काशीमध्ये केवळ विशालाक्षीचे वर्णन आढळते आणि काशीमध्ये एकमेव विशालाक्षी पीठाचा उल्लेख आहे.
प्रख्यात वास्तुशास्त्रज्ञ यांनी दक्षिण भारतीय शैलीतील बनवलेली ही आई विशालाक्षीची मूर्ती आहे .
फारच थोडे प्रवासी येथे पोहोचू शकले आहेत कारण मंदिराविषयी फारशी प्रसिद्धी नाही.
अविमुक्ते विशालाक्षी महाभाग महालय।
वाराणस्यान विशालाक्षी गौरीमुख निवासिनी ||
इथे आईचे रूप “विशालाक्षी “किंवा “मणीकर्णी”असुन सोबत शिवशंकर “कालभैरव “रुपात विराजमान आहेत .
६)सर्वेक्षण किंवा गोदावीर शक्तीपीठ
आंध्र प्रदेशातील राजामंड्री प्रदेशात गोदावरी नदीच्या काठी कोटिलींगेश्वरवर येथे सती उजवा आईचा गाल पडला .
आंध्र प्रदेशात बरीच मंदिरे आहेत, ज्याची पूजा शिव , विष्णू , गणेश आणि कार्तिकेय (सुब्रह्मण्यम) इत्यादी करतात.
आंध्र प्रदेशातील कुबूरमध्ये गोदावरी नदीच्या काठावर प्रसिद्ध 'गोदावरी बीच शक्तीपीठ' आहे.
इथे आईचे रूप 'विश्वेश्वरी' किंवा 'रुक्मिणी' आहे, सोबत शिवशंकर 'वत्सनाभम 'रुपात विराजमान आहेत .
७)विरज विमला - विहारक्षेत्र शक्तीपीठ
ओडिशाच्या उत्कल येथे हे शक्तीपीठ आहे.
इथे आई सतीची नाभी पडली .
'उलकाले निबिंदेशतु वीरजक्षेत्रानुच्यते।
विमला सा महादेवी जगन्नाथस्तु भैरव: |
इथे आईचे रूप 'विमला' आहे . सोबत शिवशंकर 'जगन्नाथ पुरुषोत्तम “रुपात विराजमान आहेत .
'गंगायान मंगला नाव विमला पुरुषोत्तम.
'गंगाया मंगला प्रोक्ता विमला पुरुषोत्तम॥
अशा प्रकारच्या श्लोकातून , 'विरजा' आणि 'विमला' दोघांनाही अर्थाच्या बाबतीत समान शक्ती आहे.
त्यांच्यात कोणताही फरक नाही आणि ते दोन वेगवेगळ्या ठिकाणी 'कात्यायनी विरजा' आणि 'विमाला उभाय' नावाच्या ठिकाणी आहेत. म्हणून दोन्ही ठिकाणी शक्तीपीठ म्हणून मान्यता आहे.
क्रमशः
