महती शक्तीपीठांची भाग ४
1३)ज्वालामुखी - सिद्धिदा (अंबिका) शक्तीपीठ
ज्वालामुखी शक्तीपीठ हे कांगडा जिल्हा , हिमाचल प्रदेश येथे आहे .
कांगडा जिल्ह्यात कालीधर डोंगराच्या पायथ्याशी हे रमणीय 'शक्तिपीठ' आहे .
आईचे रूप इथे 'सिद्धिदा अंबिका' आहे ,सोबत शिवशंकर 'माणिकट '”उन्मत्त “रुपात विराजमान आहेत.
या ठिकाणी आई सतीची जीभ पडली होती.
यास ज्वालाजी शक्तीपीठ म्हणतात .
या विशेष मंदिरात दहा ज्योती आहेत, परंतु आतमध्ये अनेक ज्वाला उमटत आहेत, ज्या मंदिराच्या पाठीमागून गेल्या आहेत.
तसे हे दिवे अनंत काळापासून जळत आहेत असे मानतात .
पौराणीक आधारा नुसार असा विश्वास आहे की सात बहिणी आईबरोबर ज्वाला म्हणून राहतात.
या ज्वाला पर्वताच्या अग्निने भडकतात आणि नेहमीच जळत असतात.
त्यांची प्रकाश ज्योत सदैव अस्तित्त्वात असते.
या ज्योतिंनाही दूध दिले जाते.
जेव्हा दूध सोडले जाते तेव्हा प्रकाश काही काळ त्यामध्ये नाचतो आणि तरंगतो.
प्रकाशाचा प्रकाश देखील त्याच्या भिंतीतून फुटत राहतो.
कमीतकमी दिवे तीन व जास्तीत जास्त 13 पर्यंत वाढतात.
मंदिरात प्रवेश करण्यासाठी मुख्य गेटपर्यंत संगमरवरी पायऱ्या आहेत, त्यानंतर दरवाजा आहे.
आत एक आवार आहे, ज्यामध्ये पुलावरून प्रवेश केला जातो.
मध्यभागी ज्वालांचा तलाव आहे.
इथल्या एका छोट्या तलावामध्ये पाणी नेहमीच उकळत असते , परंतु आश्चर्य म्हणजे त्यास स्पर्श केल्यामुळे पाणी थंड होते.
अंगणाच्या मध्यभागी हे मंदिर आहे.
ज्वालादेवी मंदिराच्या मागे एक छोटेसे मंदिर आहे, ज्यात एक विहीर आहे.
मंदिरासमोरील पाण्याची टाकी देखील आहे, तेथून भाविक पाणी घेऊन स्नान करतात.
या मंदिराची वास्तू वैशिष्ट्यपूर्ण आहे.
याच्या बांधकामात कोरलेल्या मोठ्या खडकांचा वापर केला आहे .
एके वर्षी भूकंपाने कांगडा खोरे हादरले तेव्हा बर्‍याच इमारती आणि मंदिरे कोसळली, परंतु कमीतकमी मंदिराचे नुकसान झाले. येथे भेट देण्यासाठी योग्य वेळ हिवाळ्याचा हंगाम मानला जाऊ शकतो,कारण तेव्हा जास्त तापमान नसते अन्य वेळेस जास्त थंडी असते .
१४)जालंधर – त्रिपुरामालिनी शक्तीपीठ
जालंधर छावणी रेल्वे स्टेशन देवी तालाब मंदिरापासून सुमारे २.५ किलोमीटर अंतरावर तांडा रोड, शिव नगर, औद्योगिक क्षेत्र येथे आहे
हे सकाळी ६.०० वाजता उघडते आणि रात्री ९.०० वाजता बंद होते .
इथे दुर्गा पूजा व नवरात्र उत्सव साजरा केला जातो .
जालंधर शक्तीपीठ हे हिंदूंचे धार्मिक स्थळ आहे.
हे शक्तिपीठ देवी तालाब मंदिर म्हणून ओळखले जाते.
हे मंदिर २०० वर्ष जुने आहे.
या मंदिराशेजारी एक तलाव आहे जो पवित्र मानला जातो.
या ठिकाणी आई सतीचा डावा स्तन पडला .
येथे आईचे रूप ‘त्रिपुरमालिनी’ आहे, सोबत शिवशंकर ‘भिषण’ रुपात विराजमान आहेत .
असे मानले जाते की जालंधर मध्ये स्थित शक्तीपीठाचे वर्णन कोणत्याही धार्मिक पुस्तकात सापडलेले नाही.
कांग्रा व्हॅली, हिमाचल प्रदेश गृहित धरणे उचित ठरेल. ज्यामध्ये 'कांगड़ा शक्तीपीठ' आहे.
येथे विश्वामुखी देवीचे मंदिर आहे, जेथे स्तनाची मूर्ती पाठीवर कपड्याने झाकलेली आहे आणि धातूचा दर्शनी भाग दर्शवित आहे. याला 'ब्रेस्ट बेंच' आणि 'त्रिगर्थ तीर्थ' देखील म्हणतात .
१५)वैद्यनाथ - जयदुर्ग शक्तीपीठ
सती आईचे हृदय झारखंडमधील वैद्यनाथधामवर पडले.
याला माँ जयदुर्गा शक्तीपीठ असे ओळखले जाते .
मातेचे हे शक्तिपीठ झारखंडच्या देवघर ज्योतिर्लिंग मध्ये स्थित आहे .
इथे शक्तिपीठ व ज्योतिर्लिंग दोन्ही एकमेका सोबत वसलेले आहेत .
इथेच आई सतीचा दाह्य संस्कार झाला होता .
म्हणून या सारखे शक्तिपीठ पूर्ण ब्रम्हांडात नाही असे मानले जाते .
येथे आईचे रूप “जयमाते” असुन सोबत शिवशंकर “ वैद्यनाथ “ रुपात विराजमान आहेत .
जवळच देवघर हे स्टेशन आहे.
या मंदिरास स्थानिक पातळीवर बाबा धाम म्हणतात.
संकुलात जयदुर्ग शक्तीपीठ वैद्यनाथच्या मुख्य मंदिरासमोर आहे.
झारखंडच्या देवघरच्या प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्रात भगवान शंकरांच्या ज्योतिर्लिंगांमधील बैद्यनाथ धाम हे नववे ज्योतिर्लिंग आहे.
हे ज्योतिर्लिंग सर्व ज्योतिर्लिंगांमध्ये जास्त गौरवशाली मानले जाते , कारण हे एकमेव असे स्थान आहे जिथे ज्योतिर्लिंग शक्तीपीठाशीही संबंधित आहे.
या कारणास्तव या जागेस 'हृदय पीठ' किंवा 'हार्ड पीठ' देखील म्हटले जाते.
आर्किटेक्चरच्या दृष्टीकोनातून, वैद्यनाथ मंदिर सर्वात प्राचीन मंदिरांपैकी एक आहे.
शिलालेखात याला पल काल मंदिर असे म्हणतात.
परंतु इतिहासाचे तज्ज्ञ यास स्वदेशी वास्तुकलाचा नमुना मानतात.
शिखरावर असलेले एकमेव बैद्यनाथ मंदिर पंचशुल आहे. साधारणपणे, भारतातील शिव मंदिरांच्या शिखरावर त्रिशूल प्रचलित आहे.
महा शिवरात्रीनिमित्त ते कमी केले जाते आणि सन्मानाने पुनर्संचयित केले जाते.
बारा ज्योतिर्लिंगातील हे एकमेव ज्योतिर्लिंग आहे जिथे शिव आणि शक्ती एकत्र राहतात म्हणून शिवरात्रीनिमित्त रात्रीच्या प्रहराला शिवलिंगाला सिंदूर दान केले जाते.
फक्त एकच ज्योतिर्लिंग असे आहे जिथे मंडळाच्या कारागृहात कैद्यांनी बनविलेला मोराचा मुकुट बाबा बैद्यनाथ यांच्या नियमित शृंगार पूजेनंतर अर्पण केला जातो.
१६)गंडकी शक्तीपीठ
मुंडिना शक्तीपीठ नेपाळमध्ये गंडकी नदीच्या काठी पोखरा नावाच्या ठिकाणी मुक्तीनाथ मंदिर आहे .
येथे आईचे मस्तक किंवा गंडस्थळ पडले .
काठमांडू ते पोखरा आणि नंतर पोखरा ते जेमम , तेथून मुक्तीनाथ शक्तीपीठात जाता येते.
येथे आईचे रूप “गंडकी चंडी” असुन ,सोबत शिवशंकर “चक्रपाणी “रुपात विराजमान आहेत .
१७)बहुउला - बहुला (चंडिका)
बहुला शक्तीपीठ बंगालपासून बर्धमान जिल्ह्यात अजेय नदीच्या काठावर असून तेथे आई सतीचा डावा हात पडला होता .
शक्ती देवी पश्चिम बंगालच्या काटवा जंक्शनपासून 'केतूग्राम' किंवा 'केतू ब्रह्मा गाव' मध्ये पश्चिमेस आहे.
इथे आईचे रूप 'बहुला' असुन सोबत शिवशंकर 'भिरुक' रुपात विराजमान आहेत .
बहुला शक्तीपीठ हे भारताच्या ऐतिहासिक स्थळांपैकी एक मानले जाते .
येथे हिंदू भाविकांना देवी शक्तीच्या रूपात एक वेगळ्या प्रकारची दिव्य ऊर्जा मिळते.
येथे प्रत्येक सकाळी भक्त देवीला गोड फळाचा नेवेद्य अर्पण करून उपासना करतात.
हिंदू सणांमध्ये विशेषत: ' महाशिवरात्री ' आणि ' नवरात्र ' या काळात उत्सवाचे वेळी या ठिकाणचे सौंदर्य पाहायला मिळते..
१८) उज्जयिनी – मंगल चंद्रिका
पश्चिम बंगालमधील बर्धमान जिल्ह्यात १६ किलोमीटर वर गुस्कारा येथील उजनी नावाच्या ठिकाणी आईची उजव्या हाताचे मनगट पडले .
सर्वात जवळचे गुसकारा स्टेशन आहे.
इथे आईचे रूप “मंगल चंद्रिका “ असुन सोबत शिवशंकर “कपिलांबर” रुपात विराजमान आहेत.
क्रमशः
