कौसल्याबाईनी घरी आल्याबरोबर ऑनलाईन न्यूयार्कची फ्लाईट बुक केली. भराभर पॅकिंग करून घेतले. घराजवळच्या बँकेत त्याचे खाते होते. त्यातून होते तितके म्हणजे साडेतीन लाख रुपये काढून घेतले. तडक त्यांनी इंटरनॅशनल एअरपोर्ट गाठले. एक्सचेंज कॉउंटरवर जवळचे रुपये, डॉलरमध्ये बदलून घेतले. रात्री साडेअकराच्या बोईंग मध्ये त्या बसत होत्या, तेव्हाच डॉ. राजेंनी फोन केलेल्या कम्पनीचे दोन इंजिनियर्स एअरपोर्ट बाहेर पडत होते! काही क्षणात कौसल्याबाईंनी भारत सोडला होता!
०००
ते दोघे इंजिनियर्स साधारण आठरा तास डॉ. राजेंच्या लॅब मध्ये होते. त्या दोघांनी प्रथम ती असेम्ब्ली बंद करून, हार्मोन सिंथसायझिंगची प्रोसेस थांबावी. असेंब्लितली प्रत्येक मशीन, मशीन मधला प्रत्येक पार्ट, प्रत्येक कनेक्शन, वायरिंग, सॉफ्टवेरचेजोड तपासून पहिले. सगळं ओके! मग त्यांनी सॉफ्टवेयरचे प्रोग्रामिंग चेक केले. नो लूपहोल! शेवटी दोष सापडला तो शेवटच्या रेडिएशन युनिटला जोडलेल्या इंडिकेटर मध्ये! लास्ट स्टेजला हार्मोन, कितीही काळ रेडिएशनला एक्सपोज होते, हे दाखवणारे इंडिकेटर अपेक्षित रिडींग दाखवत असले तरी, ते बंद पडले होते! कौसल्याबाईंना दिलेले हार्मोन ओव्हर ऍक्टिव्हेटेड होते! जुही ते रेसिस्ट करू शकली होती, म्हणून ती स्टेबल होती!
०००
दुसरे दिवशी, सक्काळीच डॉ.राजे क्लिनिकला आले. त्यांनी कौशल्याबाईंना फोन लावला. मोबाईल लागेना. स्वीचऑफ! मग त्यांनी लँडलाईन ट्राय केला. नुस्ती रिंग वाजत होती. कुठे गेली हि बया? बहुदा रनिंगला गेली असेल! पण तासाभरानेही त्यांना कौशल्याबाईंना कॉन्टॅक्ट करता आला नाही, मग त्यांनी रोजीला त्यांनी फोन केला.
"रोजी, क्लिनिकल येताना कौशल्याबाईंना गाडीत घालून आण! ती बया फोनवर सापडत नाहीय! म्हणून तुला सांगतोय!"
आज डॉक्टर कौशल्याबाईंना एका वेगळ्या अँगलने तपासायचे होते. त्या ओव्हरऍक्टिव्हेटेड हार्मोनने मेंदू मार्फत शरीरात काय थैमान घातले आहे हे पहायचे होते. 'जुही' ते हार्मोन एक तर रेसिस्ट करू शकणार होती, किंवा तिच्यावर परिणाम उशिरा दिसणार होते.
'माझ्या साठीच!' म्हणून सॅनिटरी पॅड्स पिशवीत घालतानाच्या कौसल्याबाई! डॉ. राजेंच्या नजरेसमोर हालत नव्हत्या. त्या वेळेसची, ती त्यांच्या डोळ्यातली चमक, गालावरली आणि नाकाच्या शेंड्यावरली लकाकी, त्याच्यातील तारुण्याची साक्ष देत होती! त्यांचं ते रनिंग, जिनेचढ़ण, 'मला आतून बदल्या सारखं वाटतय !' म्हणणं, हे सगळं या ओव्हर ऍक्टिव्ह हार्मोन मुळेच होत!
रोजी हात हलवत आली.
"सर, त्या घरी नाहीत. कालच त्या बॅगा घेऊन घराबाहेर पडताना फ्लॅटच्या सेक्युरिटीला दिसल्या!"
डॉक्टरांनी कपाळाला हात लावला! शेवटचा प्रयत्न म्हणून त्यांनी अमेरिकेत शरयूशी संपर्क साधण्याचा प्रयत्न केला, पण उपयोग झाला नाही. कौशल्याबाईंच्या त्वचेचं वय नव्हे तर, त्यानचेच ऍज रिव्हर्स होत आहे कि काय? हि शंका डॉक्टरांना बेचैन करत होती!
०००
कौसल्याबाई स्वतःला गरम कपड्यात लपेटून सोफ्यावर बसल्या होत्या, आणि शरयू त्यांच्या समोर जमिनीवर फतकल मारून बसली होती.
"आई, मला अजूनही वाटतंय कि तू चूक करत आहेस! तू डॉ. राजेंच्या संपर्कात असायला हवास! असा अचानक, तू भारत सोडायला नको होतस!"
"नाही शरे! माझा निर्णय योग्यच होता! माझ्या नशिबानं म्हण कि, डॉ. राजेंच्या गाढवपणान म्हण, मला माझं हरवलेले तारुण्य परत मिळतंय! आणि ते मला हवंय! मी पुन्हा राहूनगेलेले जगणार आहे! केलेल्या चुका टाळून जगणार आहे! मूर्खपणें लाथाडलेली सुख पुन्हा उपभोगणार आहे! 'लोक काय म्हणतील?' या पोकळ भीती पायी, राहून गेलेलं मी पुन्हा जागून पहाणार आहे! आजच तुम्हा तरुणांचं 'जग' आणि 'जगणं ' मला जगायचंय! नियतीने दिलेली संधी मी दवडणार नाही! तो डॉक्टर मला ऍंटीडोस देऊन पुन्हा म्हातारी करण्याच्या विचारात होता! मी त्याला रोजीशी बोलताना ऐकलंय! आणि म्हणून मी अशी तडकाफडकी निघून आले! मी त्याचा फोन नंबर ब्लॉक केलाय! तू हि त्याचा कर! मी येथे असल्याचे सांगू नकोस!" कौसल्याबाईंनी शरयूला निक्षून सांगितले. वाव! शी इस रियली लकी! शरयूला आईचा मुद्दा पटला होता!
खरेच नियतीने 'संधी' दिलीयय का, 'शाप ' हे येणारा काळच ठरवणार होता!
०००
निसर्गच्या नियमाविरुद्ध मिळालेल्या आदेशाचा मेंदूने स्वीकार केला होता! म्हणूनच शरीरातल्या प्रत्येक पेशीला ते आदेश मिळत होते! आणि त्यांचे पालन केले जात होते! यातून त्या मेंदूच्या पेशी सुद्धा सुटल्या नव्हत्या! कौसल्याबाईंचे वय झपाट्याने कमी होत होते. शरयूला आईला सोबत नेताना सुरवातीस कौतुक वाटायचे, मग हेवा वाटू लागला आणि आता तर तिला काळजी वाटू लागली होती. कारण त्या आता तिच्या लहान बहिणी सारख्या भासू लागल्या होत्या! सुरवातीला मी लाईफ पुन्हा एन्जॉय करीन म्हणणाऱ्या कौसल्याबाई, हल्ली उदास अन एक्कलकोंड्या होत होत्या! त्यांच्या गालावर पिंपल्स गर्दी करत होते!
एक दिवस आपला हात दाराच्या वरच्या बोल्ट पर्यंत पोहचत नाही, त्या साठी टाचेवर उभे रहावे लागते हे कौसल्याबाईंच्या लक्षात आले. त्यांनी भिंतीला टेकून उंची मोजली. तीन इंचाने उंची कमी भरत होती! रोजच्या वापरातले कपडे मोठे होऊ लागले, शूज पण मोठे होत होते.
आता मात्र शरयूने धीर सोडला. फारकाळ थांबणे तिला शक्यच नव्हते. आई झोपली असताना, एके रात्री तिने डॉ.राजेंना रिंग केली.
" डॉक्टर, आईच काय करू?"
"अहो, कुठं आहेत त्या? अन काय झालंय? मला न सांगता त्या अचानक बेपत्ता झाल्यात!"
"तीच चुकलंच! सॉरी! पण ---"
"पण काय?"
"अहो, तुमच्या ट्रीटमेंटने तिच्या चेहऱ्यावरच्या सुरकुत्याच, नाही तर वय पण कमी होतंय! काय दिलंत तुम्ही तिला? मी काय करू शकते तुम्हाला कल्पना आहे ना?" शरयूने एकदम आक्रमक सूर लावला.
"मिस! मला दोष देऊ नका! आता माझे ऐका! नंबर एक, तुमच्या आई, माझी ट्रीटमेंट अर्धवट सोडून निघून गेल्या. दुसरे, ट्रीटमेंट सुरु करण्यापूर्वी 'हा उपचार, मी माझ्या जवाबदारीवर घेत आहे, त्याचे बरे - वाईट झालेल्या परिणामास डॉक्टर किंवा त्यांचा कर्मचारी वर्ग जवाबदार रहाणार नाहीत.' हे त्यांनी लिहून दिलीय!"
"पण तिचे कमी होणारे वय थांबवावे लागेल ना?" शरयूचा आवाज नरमला होता.
" तेच तर मी म्हणतोय! मी त्यांच्या साठी ऍंटीडोस तयार करून ठेवलाय! त्यांना ताबडतोब घेऊन या क्लिनिकला!"
"डोंबल! कशी आणू? पासपोर्ट, पंचावन्न वर्षाच्या कौसल्याबाईचा अन कौशल्याबाई विशीतल्या! येथे डोमॅस्टिक फ्लाईटला अडथळे येताहेत, भारतात कशी आणू? त्या पेक्षा तुम्हीच या, तो ऍंटीडोस घेऊन अमेरिकेला!"
"ते हि शक्य नाही! तो डोस मायनस पन्नास डिग्रीला फ्रीज केलेला असतो. वापरण्यापूर्वी तो ऍक्टिव्हेट करावा लागतो! त्याला बहात्तर तास लागतात आणि तो ऍक्टिव्ह डोस चाळीस मिनिटात द्यावा लागतो! आणि ते फक्त माझ्या लॅब मध्येंच शक्य होईल!"
"मग, आता हो काय करायचं?" शरयूचा आवाज रडवेला झाला होता.
"शरयू, तुम्ही आधी शांत व्हा. सत्य स्वीकारा. त्यांचं वय अजून किती कमी होईल हे मला नाही सांगता येत! येथे क्लिनिकला असत्या तर---- पण आता त्याचा उपयोग नाही. मी सांगतोय ते नीट ऐका." नंतर डॉक्टर बराचवेळ बोलत होते. त्यांच्या प्रत्येक वाक्यगणिक, आपल्या पुढ्यात काय वाढून ठेवलंय याची कल्पना शरयूला येवू लागली. ती नखशिखांत हादरत होती! कारण ते सत्य असले तरी, भयानक होते!
"आता मी काय करू?" शरयू खचून गेली होती. जगातल्या सगळ्या, सर्वोत्तम वैद्यकीय सेवा अमेरिकेसारख्या प्रगत देशात सज्ज असताना, तिच्या आई साठी त्या निकामी होत्या! तिचा इलाज फक्त डॉ. राजेच करू शकणार होते. हे सगळं कॉऊंसिलरला समजावून सांगून भारतात जाण्याची परवानगी मिळवणं वेळ खाऊ होत, आणि सहजासहजी तिच्या म्हणण्यावर कोणीच विश्वास ठेवणार नव्हतं. आता फक्त जे होईल ते फेस करणे तिच्या हाती होते.
"आणि सर्वात महत्वाचं, मला त्यांच्यातील प्रत्येक बदल कळवत रहा! आपल्याला हि लढाई मिळून लढायची आहे!" डॉ. राजेनी शेवटची सूचना दिली आणि ऑफ लाईन झाले.
०००
कौसल्याबाई दिवसेंदिवस लहान होत राहिल्या! डॉ.राजेंना, शरयू तिच्या आईचे म्हणजे कौसल्याबाईंचे फोटो पाठवू लागली. अपेक्षित असले तरी डॉक्टर ते पाहून हादरत होते. लवकरच शरयूला एक बाबागाडी घ्यावी लागली! त्यात लोकरी स्वेटर- टोपी घातलेल्या गोंडस 'आईला', सकाळ संध्याकाळ गार्डनमध्ये फिरवून आणू लागली! निसर्गक्रमात झालेला मानवी हस्तक्षेप नियतीला रुचला नव्हता!
०००
डॉक्टर राजे काळजीत पडले.ते डोळे मिटून आपल्या आरामखुर्चीत बसले होते. कौसल्याबाईंचं वय झपाट्याने घटत होत. याच वेगाने ते घाटात गेले तर? त्या छोटं बाळ -अभ्रक -गर्भाचा गोळा------बापरे! शेवटी काही पेशींचा समूह अन मग----! खाड्कन त्यांनी डोळे उघडले! त्यांना दरदरून घाम आला होता! हे काय करून बसलोय आपण? त्यांनी बेसिनपाशी जाऊन तोंडावर पाण्याचा हबका मारला. असं धीर सोडून चालणार नव्हतं. नाही म्हटलंतरी त्यांना कौशल्याबाईंच्या भविष्याची कल्पना आलीच होती. ते तडक उठले आणि आपल्या व्यक्तिगत लायब्ररीत घुसले. वैद्यकीय शास्त्रावरील अगणित पुस्तके, संदर्भ, मान्यवरांचे थिसीस, तेथे होते. त्यात काही फसलेले रिसर्च पेपरही होते. त्यांनी त्यांना हवे असलेले साहित्य बाजूला काढले आणि लॅम्प लावून त्यात डोके खुपसले. दोन दिवसांनी ते त्या लायब्ररीतुन बाहेर आले तेव्हा त्यांचे डोळे, इंगळी डसल्यागत लालभडक झाले होते. नाही होणार तर काय होणार? अठ्ठेचाळीस तास वापरल्याचा तो परिणाम होता. पण चेहऱ्यावर मात्र काहीतरी गवसल्याचे समाधान होते!
डोळे थकले असले तरी त्यांना झोप येणार नव्हती. ते उठून त्यांच्या लॅब मध्ये गेले. त्यांनी कौशल्याबाईंना दिलेल्या हार्मोनचा डोस 'जुही' आणि 'रंभा' या माकडिणींना पण दिला होता. रंभा एका ठराविक वयात थांबली होती. पण जुहीचे वय मात्र वेगाने कमी होत होते. 'जुही साठी,आज incubetrs ची सोया करावी लागणार.' ते स्वतःशीच पुटपुटले.
०००
"डॉक्टर व्हिक्टर?"
"या "
"डॉक्टर राजे फ्रॉम इंडिया हेयर! " डॉ व्हिक्टर आणि राजेंची भेट एका मेडिकल सेमिनार मध्ये झाली होती. हा बाबा पण एका गुप्त संशोधनात गुंतला होता. याचे फिल्ड गायनीकचे. दोघांनी आपल्या संशोधनाचे अनुभव शेयर केले. घनिष्ट मैत्रीचा सांधा तेव्हाच जुळला होता. डॉ. राजेंनी कौसल्याबाईंची केस त्याला नीट समजावून सांगितली.
" माय गॉड! डॉ. राजे, तुम्ही म्हणता तसे झाले तर, त्या तुमच्या कौसल्याबाई एम्ब्रियो स्टेज पर्यंत जाऊ शकतात! पण जर तो पर्यंत केला सेल जिवंत राहू शकले तरच. "
"देयर यु आर! तेच तर करायचंय! आणि ते तुम्ही करू शकता! माझा साठी प्लिज ते कराल?"
डॉ. राजेंना नाही म्हणणे व्हिक्टरला शक्य नव्हते.
"पण डॉ. राजे, सागोरेसी पहावी लागेल!"
"आत्ता पासून मिळती का ते पहा. पैशाची काळजी करू नका मी रिइम्बर्स करतो!"
"ओके!" व्हिक्टरने फोन कट केला. साले हे इंडियन जिनियस असतात, असा काहीसा विचार त्याच्या डोक्यात पिंगा घालत होता.
०००
"हॅलो, शरयू. मी राजे."
"हा.बोला डॉ."
"मी आत्ता डॉ.व्हिक्टरशी बोललो आहे. कसल्याबाईंची केस आम्ही डिस्कस केलीय. तू त्यांना घेऊन त्यांच्या कडे जा. विश्वास ठेव सर्व व्यवस्थित होईल! फक्त तू त्याच्या कडे जा. ते तुला सगळं समजावून सांगतील!"
दुसरेच दिवशी शरयू कौशल्याबाईंना घेऊन डॉ.व्हिक्टरकडे गेली. संध्याकाळी परत आली तेव्हा ती भारावून गेली होती. काय या डॉक्टरांचं डोकं चालत? काय तर म्हणे होईल तोवर बाळ incubetr मध्ये सांभाळायचं, आणि मग सीझर करून एखाद्या बाईच्या गर्भाशयात ठेवायचं! आणि त्या बाईच्या शरीरं तो गर्भ नाकारला तर? येथे डॉ व्हिक्टर थोडे घुटमळे होते. त्याला दोन कारण होती. एकतर भारतीय सगोरेसी महिला अमेरिकेत मिळणं आवघड, दुसरं म्हणजे बाळाची स्वीकार्यहता जमणं दुरापास्त! त्याहून मोठी अडचण होती ती हे रिव्हर्स सीझर होत. सात महिन्या पर्यंत incubetr ठीक, त्या पुढं मातेचं शरीरच सुरक्षित!
"शरयू, मला खरं तर ऑड वाटतंय विचारायला, पण विचारतो, तुम्ही घ्याल हि रिस्क? तुमच्या आई साठी!"
शरयूने होकार दिला होता. त्याच दिवशी पासून शरयूची ट्रीटमेंट सुरु झाली, आई होण्याची!
०००
आज शरयूने पाठवलेला फोटो पाहून डॉक्टरांच्या अंगावर काटाच आला. त्यात शरयू नऊ महिन्याची प्रेग्नंट दिसत होती! आणि त्या फोटो खाली कॅप्शन होते. ' मी माझ्या आईची आई झाले!' डॉक्टरांना खूप गिल्टी वाटू लागले. हे माझ्या हातून काय झालाय? या सगळ्या गोष्टींना मी तयार केलेले ते 'अजरत्व' देणारे हार्मोन जवाबदार आहे! 'समस्या नाही असा माणूस नाही, आणि समाधान नाही अशी समस्या नाही.' या तत्वावर डॉक्टरांचा विश्वास होता.
०००
शरयूच्या प्रेग्नंसीचे काउंट डाऊन सुरु झाले. तिच्या पोटाचा आकार कमी होणारे फोटो डॉ. राजेंना येत होते.
आणि एक दिवस शरयूचा फोन आला. तो घेताना डॉक्टरांचा हात थरथरत होता. काय सांगू या पोरीला? माझ्या मुळे ती पोरकी होणार! त्यांनी मोबाईल कानाला लावला.
"डॉक्टर, हा माझा तुम्हाला माझ्या आई संदर्भातील शेवटचा फोन असेल. Thanks a lot. मी तुमची खूप आभारी आहे! कोणीच माणूस अमर नसतो. माझ्या आईलाही, कधीतरी मरण येणारच होते! पण तुमच्यामुळे तिला, पुन्हा तारुण्य, किशोरावस्था, बालपण आणि आता गर्भावस्था अनुभवायला मिळतं आहे! ती ज्या मार्गाने या जगात आली, त्याच मार्गाने परत जाणार आहे! मृत मानवाचा देह जाळला किंवा पुरला जातो! मातीत मिसळतो. पण त्याला माझी आई इतिहासात आणि भविष्यातही एकमेव अपवाद असेल! मला माहित आहे, माझ्या पोटातील तो गर्भ आकसतच जाणार आहे! आणि कधीतरी ---माझी मासिकपाळी सुरु होईल! तेव्हा मी खऱ्या अर्थाने पोरकी झाली असेन!" पुढे तिला बोलता येईना. आणि डॉक्टरांना ऐकवेना!
"सर, मी लॅबमध्ये गेले होते. तेथे 'जुही' दिसली नाही आणि-----"
"आणि 'रंभा 'प्रेग्नन्ट आहे!" डॉक्टरांनी रोजीचे वाक्य पूर्ण केले!
रोजी आपल्या बॉस कडे पहातच राहिली!
०००
डॉक्टर खडबडून जागे झाले. शरयू बाबा गाडीत बसून त्यांना बाय - बाय करत होती! त्यांनी बेडशेजारचा चष्मा पुसून डोळ्यावर चढवला. शरयू? ती सुद्धा या प्रेग्नन्सीमुळे वय कमी होण्याच्या विकारास बळी पडू शकेल? त्यांनी तडक शरयूला फोन लावला.
"शरयू, आता तुझी परस्थिती कशी आहे?"
"कशी म्हणजे?"
"कितवा महिना?"
"कदाचित तिसरा! पण का?"
" ताबडतोब निघ! भारतात उतरल्याबरोबर ताबडतोब माझ्या क्लिनिकला यायचं! विमात बसलीस कि फोन कर!"
०००
दोन स्पेशल इंटेन्सिव्ह केयरच्या, वेल इक्विप्ड रूम रोजीने सज्ज केल्या. त्यातील एकात शरयूची रवानगी झाली. त्यांनी सर्व प्रथम शरयूला तपासली. काही विपरीत दिसत नव्हते. सोनोग्राफीत फिटस हेल्दी दिसत होता. त्यांनी दुसरे दिवशी रोजीला ऑपरेशन थेयटर सज्ज् करायला सांगितले आणि एका सिनियर गायनीकला फोन केला.
"डॉक्टर तुम्ही काय चालवलंय?" शरयूने विचारले.
" काही नाही! मी शेवट पर्यंत प्रयत्न करणार आहे! मला माझे काम करू दे!"
"तुम्ही अबॉर्शन तर करणार नाहीत ना? तसे असेल तर त्याला माझा नकार असेल!" शरयूने आपली शंका बोलून दाखवली.
"नाही!" डॉक्टर कोरड्या सुरत म्हणाले. मघाशी कसलेसे इंजक्शन दिले होते, शरयूला ग्लानी येऊ लागली.
डॉक्टरांनी मग घाईने तिला ऑपरेशन थेटर मध्ये नेले. अनस्थीशीयाचा असर सुरु झाल्यावर, त्यांनी गायनीकच्या मदतीने ऍक्टिव्हटेड अँटीहार्मोनचा डोस, गर्भाच्या वयाच्या प्रमाणात दिला!
शरयूला काही बदलल्या सारखे वाटले नाही. बाळाचे पोटातील अस्तिव तिला जाणवत होते. रोज सकाळ संध्याकाळ सोनोग्राफी मात्र केली जात होती.
आजच्या सोनोग्राफीचा रिपोर्ट पाहून डॉक्टरांचे डोळे लुकलुकले. गर्भाचे वय घटणे थांबले होते, आणि ते निसर्गनियमाप्रमाणेच वाढीस लागल्याचे दिसत होते! तिसऱ्या महिन्यापर्यंत कमी होत आलेला गर्भ पुन्हा वाढत होता!
०००
सहा सात महिन्यांनी डॉ. राजेंच्या घरी, रोजीने सारी तयारी करून ठेवली होती. दोन फुलांनी सजवलेले पाळणे हॉलच्या मध्यभागी ठेवले होते. समारंभ नामकरणाचा होता, हे तेथल्या तयारीवरून कोणाच्याही लक्षात आले असते. पाहुणे निवडकच होते.
एका पाळण्या जवळ शरयू बसली होती. तिच्या मांडीवर गुटगुटीत बाळ होत.
रोजीने आत्याची भूमिका बजावली.
"शरयू, काय नाव ठेवायचं बेबीच? म्हणजे अमेरिकेत ऑड वाटू नये म्हणून विचारते!"
"जुही ठेव!"
मग त्या बाळाचे नाव जुही ठेवले गेले
"डॉक्टर, दुसरा पाळणा कोणासाठी आहे? कोठे आहे दुसरी बेबी?" कोणी तरी विचारले.
डॉक्टर शेजारच्या रूम मध्ये गेले आणि ती 'बेबी' आणि तिची आई घेऊन आले. सर्वाना आश्चर्य वाटले. त्या बाळाची आई इतके लोक बघून डॉक्टरांच्या मागे लपली. मखमली कपड्यात गुंडाळलेले ते बाळ फुलासारखे अलगद हातात घरून डॉक्टर पाळण्यापर्यंत आले. रोजीने लगबगीने ते डॉक्टरांकडून घेतले.
डॉक्टरांच्या मागे लपलेली 'रंभा' माकडीण चांगलीच बावचळी होती. रोजी आणि डॉक्टर ओळखीचे होते पण बाकीचे लोक सम्पर्कातले नव्हते.
"हि 'रंभा ', शरयू तू सोसलेला त्रास या रंभेनीही सोसलंय! आज आपण तिच्याहि मुलीचे नाव ठेवणार आहोत! आणि हे काम हि रोजीकडेच आहे. मित्रानो, हि रंभा जरी वानर असली तरी, तिची मी माझ्या मुलीसारखीच काळजी घेतली आहे. आज ती शेवटचा दिवस माझ्या सोबत असेल. उद्या मी तिला तिच्या जगात म्हणजे जंगलात सोडून देणार आहे! ती कधीही आली तरी, तिच्यासाठी या, तिच्या माहेरची दारे उघडीच असतील!"
"सर, पण या बाळाचे नाव काय ठेवायचंय?"
"मी सांगू?" शरयू म्हणाली.
"काय?"
"कौसल्या ठेवा!"
सगळ्यांनी टाळ्यांचा कडकडाट केला. त्या थांबल्या तरी डॉक्टर एकटेच टाळ्या वाजवत होते, ओल्या डोळ्यांनी! रोजी पाहुण्यांना बर्फी वाटण्यात गुंतली होती.
(उत्तरार्ध समाप्त )
सु र कुलकर्णी. आपल्या प्रतिक्रियांची वाट पहातोय. पुन्हा भेटूच. Bye.
